(Hoe) werkt therapie?

Met veel plezier heb ik in de afgelopen maanden een supervisietraject gevolgd bij Flip Jan van Oenen. Eerder had ik zijn boek ‘Het misverstand psychotherapie’ gelezen en was geïnspireerd geraakt door zijn manier van kijken naar de GGZ. Hij staat daarin stil bij hoe weinig we weten over hoe therapie werkt en hoe klein de rol van specifieke methodieken is in deze werkzaamheid. 

Hoezeer verschillende methoden en interventies ook gepromoot worden, ze hebben ongeveer allemaal hetzelfde effect. Door het promoten echter, dragen we als sector en als maatschappij uit dat therapie helpt. En daar mogen we bescheidener in zijn. Soms helpt het, een beetje. Maar er zijn zoveel factoren in het leven van mensen, waarvan therapie er een is. En die factoren zijn bepalender voor of het beter gaat met mensen dan enkel de therapie. Het zou mensen kunnen helpen om dit te beseffen; waarschijnlijk gaat het over, het helpt als ik het leer verdragen, ik kan daar zelf aan bijdragen. Dan zou er minder druk op de GGZ komen, om al deze mensen ‘beter te maken’. En zouden mensen eerder gaan onderzoeken hoe ze hun situatie zelf kunnen veranderen ofwel verdragen. 

Tijdens het supervisietraject hebben we gesproken over het vervolg van dit boek, ‘Verdragen’. Dit gaat verder in op hoe het hele systeem, de cliënt, de therapeut, de organisaties en de maatschappij, kunnen verdragen dat psychisch lijden bestaat en dat we dat niet altijd kunnen wegnemen. Op basis van de ‘Handleiding voor de client om therapie te verdragen’ heb ik een folder laten ontwerpen voor mijn cliënten, waarin uitgelegd wordt hoe therapie werkt en wat ze daarvan wel en niet kunnen verwachten. Als een ode aan het werk van Flip Jan. 

Dank je Flip Jan, voor het waardevolle traject.

En dank je Annemieke Visser, voor het prachtige ontwerp.

Wat doe je dan?

‘Wat doe je dan?’ is misschien wel de moeilijkste vraag die ik krijg over mijn werk in de praktijk. Die kan ik niet eenvoudig beantwoorden. En dat vind ik dan weer moeilijk, want  ik zou toch in staat moeten zijn om helder uit te leggen wat ik eigenlijk doe en met wie? Meer dan eens ben ik uitgedaagd om een elevator pitch te creëren, ik zou het moeten kunnen opdreunen. Ware het niet dat juist datgene wat het werk leuk maakt, het ook lastig maakt om te omschrijven; het is zo breed!  

Alleen al kijkend naar wie ik zoal in de praktijk tref, dan is dat heel divers. Mensen komen alleen, ze komen met hun partner, ze komen met hun kinderen, met hun broers of zussen, met hun ouders, met hun ex, met hun stiefvader of - moeder. En ze zijn van alle leeftijden, van de peuters tot aan de grootouders. Zelfs als mensen zichzelf te oud vinden om nog in zichzelf te investeren, zien ze dat er echt nog wat te winnen valt.  

En ook de reden waarvoor mensen naar de praktijk komen verschilt enorm (behalve natuurlijk dat het er in wezen om gaat hoe het leven fijner kan worden). Mensen willen van relatieproblemen af, van somberheid, van een burn-out, van familieproblemen, van problemen met hun kinderen of hun ouders, van de last van hun ADHD of autisme klachten, van de zwaarte van hun rouw, van de angst voor de dood, van de zwaarte van alles wat ze hebben meegemaakt of de last van ingrijpende gebeurtenissen.  

Steeds meer ontdek ik dat er een rode draad loopt door alle trajecten, die ondanks de persoon, de leeftijd en problematiek aanwezig is.  

Deze begint ermee te erkennen wat er aan de hand is. Dat klinkt logisch en bijna eenvoudig, maar is dat zeker niet. We voelen vaak wel de last, maar echt durven kijken naar wat er is, is spannend. Wanneer er erkenning is en we dus weten wat we in de kamer hebben, is de volgende stap om daar mild naar te leren kijken en er met mildheid mee om te gaan. Dat klinkt ook weer als een open deur die vaak echter behoorlijk dicht zit. We zijn veel meer gewend om streng en bestraffend te zijn voor onszelf dan vriendelijk. Terwijl vriendelijkheid ruimte geeft voor troost en vergeving. En die geven weer ruimte aan nieuwe mogelijkheden. Vervolgens gaan we bij het verkennen van die nieuwe mogelijkheden op zoek naar steun, zodat er nieuwe invalshoeken komen en support om verandering vol te houden. En opnieuw; niemand zal er verbaasd over zijn dat het helpt om dingen samen te doen. Of zoals Loesje het zegt ; “waarom moeilijk doen, als het samen kan?". Maar ook hiervan weten we dat mensen de neiging kunnen hebben om zich terug te trekken, geen hulp te vragen en dingen voor zichzelf te houden wanneer het lastig wordt. De stap om hulp te vragen of om open te zijn over wat er speelt, is dan een lastige. We onderzoeken op welke manier wat hierin mogelijk is.  

Wanneer al deze stappen gezet zijn; erkennen, mild zijn en steun zoeken, dan zijn we aan het werk om nieuwe mogelijkheden te verkennen. Daarbij zoeken we de balans tussen het uitdagen van jezelf en het jezelf beschermen. Steeds van beide genoeg, zodat er vanuit vertrouwen stappen gezet worden. 

Dus hoe verschillend de mensen en de zorgen ook zijn, er is zeker een rode draad te ontdekken in wat we met elkaar doen in de praktijk. Nu nog in een elevator pitch gieten…  

‘Zelfs als de relatie veel pijn doet, kan die pijn vertrouwd voelen’; wat er nodig is om aan je relatie te gaan werken.

Onlangs liet EFT Nederland onderzoek doen naar drijfveren en twijfels van echtparen om in therapie te gaan. Er werd aan 10 stellen die hulp hadden gezocht gevraagd hoe ze daartoe waren gekomen en wat ze eerder had tegengehouden. De drempel bleek hoog om hulp te zoeken. Eerder bleek al uit onderzoek dat stellen te lang wachten met het starten van therapie en dat dit samen met onvoldoende motivatie de belangrijkste reden voor het niet lukken van relatietherapie is. Ditmaal viel het de onderzoeker op dat mensen ondanks dat ze leden onder hun relatie, nog niet de drempel bereikt hadden om hulp te zoeken. De situatie laten zoals die was leek veiliger te voelen dan te gaan voor verandering. De comfortzone van weten wat je hebt blijkt sterk te zijn. Verandering brengt spanning met zich mee, omdat we niet weten wat die verandering brengt. Dat kan een remmende werking hebben op het in beweging komen. Net als op andere gebieden in ons leven, kan ons dit in onze relatie in de weg zitten. We kiezen niet voor beweging, maar voor status quo. Pas als de pijn te groot wordt, durven we stappen te zetten (dan kunnen we bijna niet anders meer). In het geval van een relatie kan het dan echter te laat zijn. Om in beweging te komen, is het nodig om urgentie te voelen, echter helpt het ook wanneer je weet waar je naartoe beweegt. Het blijkt mensen vertrouwen te geven dat een methode als EFT houvast geeft en het helpt wanneer ze van andere stellen horen dat therapie hen geholpen heeft. EFT Nederland concludeert dat er een missie ligt voor ons als relatietherapeuten om EFT normaler te maken en te laten zien wat het oplevert. En daarbij is dus vooral van belang; kom op tijd, dan kan er veel (en kan het sneller!). 

https://www.eft.nl/nieuws/drijfveren-om-hulp-te-zoeken-voor-je-relatie

Als de roze wolk grijs is

‘Ouders horen blij te zijn met hun kind’. ‘Zeker met hun baby’. ‘Vader of moeder worden is mooi en bijzonder’. Er zijn vanuit de maatschappij flink wat ideeën over ouderschap, die weinig ruimte laten voor de moeilijke aspecten hiervan. Gelukkig ervaren de meeste prille ouders het ouderschap ook als positief. Zij beleven er plezier aan en voelen zich er goed bij, ook al is het soms best zwaar. Maar er zijn ook ouders die het niet zo positief ervaren. Dat we hier nog weinig oog voor hebben, maakt het ingewikkeld wanneer jij degene bent voor wie het anders voelt. Wat als je vooral somberheid, verdriet of angst ervaart bij de komst van je kind? Mirjam Meek heeft hier, met de ervaringen uit haar eigen praktijk, een boek over geschreven: 'De verwachting voorbij’. Dit gaat over allerlei situaties waarin het ouderschap zwaar valt. Waarin er geen roze wolk is, maar een grijze, een zwarte of een donderwolk. Het zou voor deze ouders fijn zijn wanneer we ons er met elkaar van bewust zijn dat vader of moeder worden een levensgrote verandering is, waarvan de impact vooraf niet te overzien is. Wat er dus voor kan zorgen dat het tegenvalt en het je uit balans brengt. Dan kunnen we het er met elkaar over hebben. Hopelijk helpt meer aandacht voor dit onderwerp om het gesprek erover op gang te brengen.

Hier vind je het boek ‘De verwachting voorbij’ van Mirjam Heek. 

Het is oké om je niet oké te voelen

Rouw is het wennen aan en omgaan met verlies en de nieuwe situatie die daardoor ontstaat. Er is geen protocol voor rouwen, er is geen goed of fout, je doet het op je eigen manier. En dat kan ontzettend moeilijk zijn. Naast emoties kan rouw ook gepaard gaan met lichamelijke klachten. Je kan gevoelens van verdriet, angst of boosheid ervaren. En ook slapeloosheid, misselijkheid en hoofdpijn kunnen erbij horen. En wat je ervaart kan nog veel meer bevatten dan wat hier genoemd wordt. En hoelang dat duurt? Zelfs dat is lastig te voorspellen. Wat wel bekend is, is dat erover praten, hulp en steun zoeken en vooral doen wat voor jou goed voelt je verder kan helpen.

Bij rouw wordt meestal in eerste instantie gedacht aan het overlijden van een dierbare. Maar er zijn veel meer situaties waardoor rouw kan ontstaan. Het verlies van een relatie, een ziekteproces, verlies van mentale of lichamelijk functies (denk aan dementie of sterk afnemen mobiliteit). Ook je baan verliezen of wegvallen van andere zekerheden kan rouw veroorzaken. Als jij een rouwproces ervaart, dan is het er, ongeacht de situatie die dit in gang zet.

Bij veel mensen is wel bekend dat rouw zich openbaart in verschillende fasen met verschillende symptomen. Alleen al het weten dat dit erbij hoort en dat ook anderen dit ervaren kan enorm steunend zijn. "Wat mij enorm geholpen heeft: horen dat rouw normaal is en het uitwisselen van ervaringen met rouw", werd eens gezegd bij het afsluiten van een rouwtraject in de praktijk. Het uitwisselen van ervaringen, delen van gevoelens, woorden geven aan emoties. Dit samen met iemand anders doen en vooral jezelf toestemming geven om jouw proces te ervaren zoals het is neemt het verlies niet weg maar kan wel meer inzicht geven en de dagen dragelijker maken.

En dat jezelf toestemming geven is in onze westerse maatschappij soms gemakkelijker gezegd dan gedaan. ‘Kom op, schouders eronder’ lijkt vaak de geldende norm. Mocht jij die tegenstrijdigheid herkennen er ervaren (het wel voelen van emoties, maar er geen uiting aan kunnen of mogen geven van jezelf) is het boek 'De kracht van kwetsbaarheid' van Brené Brown zeker een aanrader. Kwetsbaarheid is de basis van alle mooie dingen in het leven, zegt Brené. En zelfs als dat maar een beetje waar is, geeft dat kracht en biedt dat hoop.

Heb ik wel recht op mijn gevoel?

De afgelopen jaren waren, vooral door Corona, roerig en onvoorspelbaar. Eerder schreef ik al over wat dit kan doen met je eigen stabiliteit, je relatie en je visie op de toekomst. Net toen het leek alsof de tijd was aangebroken op op te gaan bouwen en toekomstgericht aan de slag te gaan, werden de nieuwsberichten wederom somber. Het nieuws over de oorlog in de Oekraïne valt velen zwaar.

Huisartsen en hulplijnen worden overspoeld met vragen en verhalen over toenemende angst, opgerakelde trauma's, slapeloosheid en somberheid. Dit kan betrekking hebben op een situatie uit het verleden waar herinneringen aan opleven, angst en zorgen over de eigen toekomst of die van familie of zelfs de wereld. Vaker nog valt het veel minder goed te duiden waarom je je misschien onrustig, angstig of somber voelt door de oorlogsberichten en - beelden die nu aan de orde van de dag zijn. En ook daar zit voor veel mensen een ingewikkeld vraagstuk. Zelfs als het je nachten uit je slaap houdt kan namelijk de gedachte overheersen dat jij helemaal geen recht heb op jouw beleving en jouw gevoel hierover. Want jij bent daar niet, jij bent veilig in het hier en nu en hebt het goed.

En hoe logisch deze gedachten misschien ook zijn, ze helpen niet. Door het niet erkennen, uitspreken of toelaten van wat je voelt en beleefd kunnen de klachten verergeren. Gevoel is niet iets waar je recht op hoeft te hebben, niet iets wat wel of niet mag of gepast is. Want gevoelens en jouw beleving zijn er gewoon, hoe je het ook wendt of keert. Het is altijd wat het is en het is goed. En je bent niet de enige, maar dat weet je niet als je er niet over spreekt of je beleving minimaal erkent voor jezelf.

Deze erkenning of het uitspreken van hoe het met je gaat kan al wat lucht en perspectief geven. Daarnaast is het van belang om jezelf serieus te nemen. Je kan om te beginnen goed voor jezelf zorgen. En vast dag- en nachtritme, beweging, gezonde voeding. Sporten of mindfulness kunnen ook zeker helpen. Doe wat goed is voor jou en als je daar zelf niet uitkomt of het niet voldoende helpt: spreek je uit. Zoek hulp. In je eentje blijven tobben helpt niet. Ga inderdaad naar de huisarts, een vertrouwenspersoon en hulplijn.  De situatie kunnen we helaas niet veranderen, hoe we daarmee omgaan en elkaar daarin ondersteunen kan wél!

Niet doorvertellen: ik ben in therapie

Uit onderzoek blijkt dat 63% van de Nederlanders wel eens in therapie is geweest. Maar om nou zomaar te vertellen dat je in een afspraak met een therapeut hebt, dat doen de meeste mensen toch niet. Terwijl je een afspraak met de tandarts, financieel adviseur of fysiotherapeut achteloos noemt, ligt dat met therapie blijkbaar anders. Is je gelukkiger willen voelen, een probleem op willen lossen of meer zelfinzicht willen ontwikkelen iets om je voor te schamen?

Er zijn een aantal heersende gedachten die in de weg kunnen zitten als het gaat om het bezoeken van een therapeut. En die zijn nogal hardnekkig. 'Mijn probleem is niet groot genoeg voor therapie'. Ten onrechte wordt gedacht dat je helemaal aan de grond moet zitten voordat je hulp inschakelt. De praktijk wijst uit dat het juist zo goed helpt bij om onvrede, irritatie of je niet lekker voelen op tijd te kijken naar wat helpt en hulp te vragen. 'Therapie is niks voor mij' is ook iets wat vaak genoemd wordt als drempel om therapie aan te gaan of erover te vertellen. Tegenover een wildvreemde ga je toch zeker je ziel en zaligheid niet blootgeven? En dat terwijl er voor iedere hulpvraag en ieder individu een therapeut of therapie te vinden is die past. En het openstellen en delen met een therapeut moet groeien, geef het de tijd. 'Hulp vragen is zwak, ik doe het wel alleen' kan al snel het gevoel zijn als je je laat leiden door de tendens dat het leven maakbaar is of je alle mooie plaatjes op social media voor waar aanneemt. Als we dan nog eens teruggaan naar het feit dat 63% van de Nederlanders wel eens in therapie geweest is. Is hulp vragen dan zwak of de krachtige norm?

Of het nu gaat om stress, angst of relatieproblemen. Als je er middenin zit verlies je vaak overzicht en uitzicht. Natuurlijk ken jij jezelf het beste, maar in gesprek met iemand anders worden (onbewuste) gedrags- en gedachtenpatronen en emoties vaak inzichtelijker dan in gesprek met jezelf. Therapie hoeft niet groots of langdurig te zijn. Zie het als onderhoud van je mentale gezondheid of net dat duwtje in de rug. Een therapeut zoeken is de afgelopen jaren gelukkig steeds laagdrempeliger geworden. Tussenkomst van een huisarts is zelfs nog maar zelden nodig. Je kan iemand al opzoeken op internet, reviews lezen, foto's of filmpjes bekijken en via e-mail om eerste informatie vragen. Ook voor jou is de juiste vorm van therapie én de juiste therapeut te vinden. Maar je moet wel op zoek gaan.

De kat uit de boom kijken

Je speelt met het idee om op zoek te gaan naar een therapeut. Waarschijnlijk denk je er al langer over na. En toch is de eerste stap nemen lastig. Want hoe kies je nu een therapeut die bij je past? Bij een therapeut speelt natuurlijk de expertise een rol en de veelbesproken 'klik'. Maar hoe weet je of die er is, hoe maak je een keuze? Op de mooie kleuren van de website of op de betrouwbare blik op een foto. Ja en nee. Volg daarin zeker je gevoel, dat is een goede leidraad. En vervolgens is er altijd toch een kleine sprong in het diepe. Zoek dat eerste contact, kijk ook hoe dat op je overkomt. Ik nodig eenieder daarin uit om vooral te ervaren hoe het voelt; zit je lekker in de ruimte, voel je je vertrouwd bij mij, voel je je prettig. We weten namelijk uit onderzoek dat dat heel bepalend is voor de mate van slagen van de therapie. Gun jezelf dus het grootste effect en vind die therapeut waarbij jij je op je gemak voelt.

Als je een nieuwe wasmachine koopt of een vakantie boekt bekijk je de productspecificaties en wil je weten wat anderen van het product vinden. Wanneer je bijna zover bent om een eerste afspraak te maken kan het ook bij het zoeken naar een therapeut helpen om te horen wat anderen gezegd hebben. Iedereen zat ooit in de fase waarin jij zit als je op het punt staat om een therapietraject in te gaan. Denk eens na over wat jij belangrijk vindt in het contact en kijk of je dat herkent in de ervaringsverhalen van anderen.

Een kleine indruk van hoe therapie ervaren kan worden in mijn praktijk:

- "Ik ben erg tevreden over de gesprekken met Ymkje! Ze is erg begaan en heeft oog voor het hele gezin. De gesprekken zijn open en ik voelde me snel op mijn gemak."

- "In een voor ons moeilijke periode is Ymkje een goede steun geweest. Ymkje neemt echt de tijd om naar je te luisteren en ze heeft ons gesterkt in het maken van bepaalde keuzes."

- "Ymkje heeft een begripvolle en nuchtere houding waardoor de gesprekken prettig en niet te zwaar aanvoelden, ondanks de zware onderwerpen. Ontspannen, met humor en betrokkenheid. Scherpe vragen en het vermogen om door te vragen en onderwerpen aan elkaar te koppelen."

Misschien merk je bij het lezen van bovenstaande direct wat jou aanspreekt. En dan is het een kwestie van doen. Zorg voor jezelf. Neem die eerste stap en zoek contact. Jij houdt de regie en bepaald of het bij je past!

Geprikkeld of overprikkeld: waar ligt jouw grens?

In de zomermaanden trekken veel mensen erop uit en is ritme en regelmaat vaak minder aan de orde.  Andere omstandigheden en andere en meestal meer prikkels. Voor de een een lust, voor de andere een absolute last. Maar waar gaat het nou eigenlijk over als het over prikkels gaat?

Prikkels zijn eigenlijk alles wat je zintuigen prikkelt en je aandacht trekt. Prikkels kosten je energie  en je hebt rust nodig om prikkels te verwerken. Ook heb je prikkels nodig om je te ontwikkelen en te kunnen functioneren. Bij te weinig prikkels ontstaat verveling. Bij een goede hoeveelheid prikkels voel je je lekker maar bij een teveel aan prikkels ervaar je stress. Overprikkeld zijn is niet erg, te lang overprikkeld zijn en niet herstellen is niet goed voor je gezondheid. Wanneer die grens overschreden wordt is persoonlijk. En juist dat is belangrijk om serieus te nemen. Waar de een graag vakantie viert op een overvolle camping met entertainment. Blijft de ander liever thuis of betrekt een stil onderkomen in de natuur. Luister naar je jezelf en je eigen lichaam. En laat je daarbij vooral niet leiden door opmerkingen als 'dat moet je lekker loslaten' of 'doe eens gek'. Genoeg is genoeg en dat bepaal je zelf.

Neem jezelf in acht als je  je regelmatig, of misschien wel altijd, overspoeld wordt door alles wat er op je af komt. Prikkels van buiten kun je mogelijk vermijden of beter doseren. Je hoeft je niet terug te trekken uit de maatschappij maar vind voor jezelf uit wat en hoe lang je bepaalde prikkels kunt verdragen. En ook dat dit per situatie kan verschillen.  Zelfs de hoeveelheid prikkels van binnen uit kan je misschien wel wat meer sturen. Vooral negatieve gedachten die emoties oproepen geven veel prikkels. Angst, bijvoorbeeld, kan daarbij een grote rol spelen. Dit is niet eenvoudig maar het scheelt al heel veel als je probeert neutraler en vriendelijker tegenover jezelf en je eigenschap te staan. Daarnaast helpt het om voor jezelf uit te vissen welke dingen jou overprikkelen en welke minder. Misschien kom je situaties tegen waar je iets aan kunt doen.

Als tegenwicht voor de sterk op het hoofd of het denken gerichte bezigheden, kun je rust zoeken in de natuur, iets lichamelijks te doen, in je eentje iets doen of mediteren bijvoorbeeld. Goede tips voor dit soort activiteiten vind je, onder andere, in het boek 'Dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt'. Het kan ook helpen om te weten dat je niet de enige bent die het leven soms op die manier ervaart. Een boek lezen over overprikkeling en de ervaring van anderen daarmee kan steun bieden. Een tip is bijvoorbeeld 'Overprikkeld' van Liesbeth Kamerling en Lieke Zunderdorp. En bovenal, blijf er niet alleen mee zitten als het te zwaar voelt. Praat erover met iemand in je omgeving of zoek hulp bij een professional.

1 april; werkt humor in therapie?!

Ben je dit jaar ook weer voor de gek gehouden? Kinderen die je attenderen op de kikker in je bil, een bericht in het nieuws waar je toch even intrapte of een slechte grap van collega’s? Het deed me denken aan het gebruik van humor door de dag heen en dan vooral binnen de gesprekken die ik met mensen voer. Ik zou niet zonder kunnen!

Humor werkt als een ventiel voor spanning, is mijn ervaring. Door op een speelse manier met zaken om te gaan, ook te kunnen lachen om moeilijke dingen en door af en toe hard om jezelf te kunnen lachen, geef je jezelf en de ander ruimte. Ruimte om je even goed te voelen, op je gemak, om contact te maken samen, om meer te zijn dan de therapeut en de cliënt.

Daarnaast helpt humor mij vaak om een boodschap over te brengen die zich er minder goed voor leent om helemaal uitgelegd en uitgesproken te worden. Een kwinkslag of een metafoor kunnen dan het goede werk doen, de ander even op een ander been zetten, even uit evenwicht brengen. En wanneer de ander het anders oppakt of eraan voorbij gaat, is het ook prima. Dan is duidelijk dat het (nog) niet past.

Dit evenwicht is er voor mijzelf net zo goed. Humor kan bevrijdend werken, maar kan ook bedekken. Een sarcastische grap hier en daar kan goed werken, maar wanneer dit vaak gebeurt, kan het een manier worden om dingen af te houden. Dat is dan weer niet zo werkzaam in therapie. Het is dus zaak om ruimte te laten voor humor en humor te gebruiken voor het scheppen van ruimte en tegelijkertijd de grens te bewaken waarbij humor een schild wordt waarmee gevoelens worden afgeketst.

Op de humor dus, om de ruimte te ervaren. En op die ruimte, om het gevoel toe te laten.

Hoeveel is goede hulp je waard?

Het gebeurt dat mensen de hulp die ze zoeken niet vergoed krijgen. Vaak kiezen ze er toch voor om aan de slag te gaan. Wanneer je op het punt staat om iets in je leven meer aandacht te geven, om iets aan te pakken, of juist iets te overdenken, iets nog een kans te geven of juist iets af te sluiten, dan voel je dat je dat moment moet aangrijpen. Uitstel of afhaken voelt dan niet goed. Je wilt er verder mee. Dat is een goede motivatie om langs te komen voor gesprekken en het helpt je door te zetten op het moment dat het moeilijk is.

Als je op het punt staat om hulp te zoeken in de komende periode, kijk dan eens goed naar je zorgpolis. Verschillende verzekeraars gaan verschillend om met het vergoeden van psychosociale hulp. Wanneer je een aanvullende verzekering hebt, is er een goede kans dat je een groot deel vergoed kunt krijgen. Hoeveel en voor hoe vaak verschilt. Het kan verstandig zijn om hier voor het nieuwe jaar naar te kijken en er wellicht wijzigingen in aan te brengen. Het voordeel is dat wat je vergoed krijgt vanuit de aanvullende verzekering, niet van je eigen risico afgaat. Bovendien is het wisselen van zorgverzekering tegenwoordig heel eenvoudig. De moeite waard om je even in te verdiepen!

Kijk ook welke verzekeraar psychosociale hulp vergoed.