(Hoe) werkt therapie?
Hoe werkt therapie eigenlijk? En wat als het niet werkt zoals we hopen?
Met veel plezier heb ik in de afgelopen maanden een supervisietraject gevolgd bij Flip Jan van Oenen. Eerder had ik zijn boek ‘Het misverstand psychotherapie’ gelezen en was geïnspireerd geraakt door zijn manier van kijken naar de GGZ. Hij staat daarin stil bij hoe weinig we weten over hoe therapie werkt en hoe klein de rol van specifieke methodieken is in deze werkzaamheid.
Hoezeer verschillende methoden en interventies ook gepromoot worden, ze hebben ongeveer allemaal hetzelfde effect. Door het promoten echter, dragen we als sector en als maatschappij uit dat therapie helpt. En daar mogen we bescheidener in zijn. Soms helpt het, een beetje. Maar er zijn zoveel factoren in het leven van mensen, waarvan therapie er een is. En die factoren zijn bepalender voor of het beter gaat met mensen dan enkel de therapie. Het zou mensen kunnen helpen om dit te beseffen; waarschijnlijk gaat het over, het helpt als ik het leer verdragen, ik kan daar zelf aan bijdragen. Dan zou er minder druk op de GGZ komen, om al deze mensen ‘beter te maken’. En zouden mensen eerder gaan onderzoeken hoe ze hun situatie zelf kunnen veranderen ofwel verdragen.
Tijdens het supervisietraject hebben we gesproken over het vervolg van dit boek, ‘Verdragen’. Dit gaat verder in op hoe het hele systeem, de cliënt, de therapeut, de organisaties en de maatschappij, kunnen verdragen dat psychisch lijden bestaat en dat we dat niet altijd kunnen wegnemen. Op basis van de ‘Handleiding voor de client om therapie te verdragen’ heb ik een folder laten ontwerpen voor mijn cliënten, waarin uitgelegd wordt hoe therapie werkt en wat ze daarvan wel en niet kunnen verwachten. Als een ode aan het werk van Flip Jan.
Dank je Flip Jan, voor het waardevolle traject.
En dank je Annemieke Visser, voor het prachtige ontwerp.
Twee geloven op een bord?
Een onderwerp waar ik nog niet eerder bij had stilgestaan; de spanning die in een relatie kan ontstaan over het wel of niet eten van vlees. Inmiddels kan ik wel begrijpen dat dit een dealbreaker kan zijn. Mocht je hiermee te maken hebben, voel je welkom in mijn praktijk.
Nu ik sinds een aantal jaren vegetarisch ben geworden, in navolging van mijn dochter die de pionier was in ons gezin, verdiep ik me meer in wat ik eet en waarom ik dat doe. Ten tijde van de coronacrisis vond ik dat ik iets anders moest doen in mijn leven, om meer aan te sluiten bij mijn zorg om de aarde, het klimaat en de mensheid. Na onderzoek leek vegetarisch eten een (voor mij) relatief gemakkelijke manier om bij te dragen. Sindsdien heb ik dit doorgevoerd.
Met het verdiepen in het onderwerp las ik onlangs het boek Ooit aten we dieren van Roanne van Voorst. Waar ik zelf geen vlees meer eet omdat het zeer milieubelastend is, legt zij uit dat het helemaal niet zo natuurlijk is om dieren te eten dan wij in dit tijdperk denken. Een interessante kijk. En daarbij kwam ook een onderwerp naar voren waar ik nog niet eerder bij had stilgestaan; de spanning die in een relatie kan ontstaan over het eten van vlees tussen vegans en niet vegans. Vegans gaan nog een stap verder dan vegetariërs; zij eten ook geen zuivel en gebruiken geen dierlijke producten. Hier kan een mens prima van en mee leven, maar het zorgt wel voor een heel ander voedingspatroon dan dat van vlees en zuiveleters.
Zoals Roanne ons meeneemt in haar boek, begin ik te begrijpen dat wanneer je het eten van dieren ziet voor wat het werkelijk is; ‘we behandelen levende wezens op enorme schaal op een verschrikkelijke manier en maken ze vroegtijdig dood om ze op te eten’, het heel moeilijk kan zijn om met een partner te leven die niet-vegan is. Die daar dus aan bijdraagt, die je dieren ziet eten, die niet voelt dat dit heel wreed is. Er bestaan om die reden speciale dating apps voor veganisten en er zijn boeken geschreven over hoe je je relatie goed kunt houden wanneer je met dit verschil te dealen hebt. Waarbij het overkoepelende advies is; blijf elkaar respecteren.
In mijn praktijk heb ik nog geen stellen gezien die expliciet aangaven hiermee te worstelen. Inmiddels kan ik wel begrijpen dat dit een dealbreaker kan zijn. Mocht je hiermee te maken hebben, voel je welkom. Ondertussen onderzoek ik wat mijn volgende stap is richting een vegan voedingspatroon.
Hoe paars mag paarse vrijdag zijn?
De acceptatie van lhbti+ers neemt af. De noodzaak van een paarse vrijdag wordt groter.
Rond deze tijd leek het me passend om over paarse vrijdag te schrijven. De dag dat er binnen het onderwijs extra aandacht is voor lhbti+ers. Eerdere jaren ontvingen we hier bericht over van de scholen van de kinderen en ging er een paarse trui aan naar school. Ik vond het een mooi initiatief en wilde graag aansluiten door erover te schrijven. Dit jaar was het echter nogal rustig op dit gebied, we werden minder geïnformeerd. Tot mijn verdriet las ik in de krant dat scholen er voorzichtig mee omgingen, omdat er inmiddels nogal wat tegengeluiden zijn. Slingers werden extra hoog opgehangen, om vernieling te voorkomen. Armbandjes werden niet meer aan iedereen uitgedeeld, want het gedachtengoed kon niet opgedrongen worden. De tegengeluiden zouden gaan over dat er wel heel veel aandacht naar dit thema zou gaan. Wat een treurige constatering. De acceptatie van lhbti+ers neemt namelijk af, blijkt uit onderzoek. De noodzaak van een paarse vrijdag wordt dus alleen maar groter. Maar vanwege tegengeluiden maken we deze dag kleiner en zijn we voorzichtig. Dat lijkt me een verkeerde beweging. De dag zou net zo groot en lang en vaak georganiseerd moeten worden, totdat het leven van een lhbti+ jongere er hetzelfde uitziet op de middelbare school (en overal in de maatschappij) als van elke andere jongere. En helaas lijken we daar nog niet te zijn….
Een scheiding, wat nu?!
Wanneer duidelijk wordt dat er gescheiden gaat worden, spelen daarbij vele emoties een grote rol. Om hierin een goede weg te vinden, heeft TNO een training voor ouders ontwikkeld.
De ontzetting, onthutsing, het verdriet en de grote verwarring bij mensen wanneer duidelijk wordt dat er gescheiden gaat worden. Het is voor iedereen verschrikkelijk. Op dat moment in elk geval. Hopelijk en meestal worden dingen op de lange termijn beter en rustiger.
Op die momenten heb ik er soms bij gezeten. De hoop in relatietherapie is natuurlijk dat het weer lukt om de relatie nieuw leven in te blazen. Soms echter lijkt een van beide partners het nodig te hebben om duidelijk te kunnen zijn over het willen beëindigen van de relatie en soms is het de conclusie na een traject van proberen.
Aangezien mijn hart ligt bij gezinnen, ben ik dan in gedachten bezig met de kinderen. Eigenlijk doe ik veel van de relatietherapie ook voor de kinderen. Hoe kan ik hen helpen om gelukkige, rustige en goed samenwerkende ouders te krijgen? Wanneer mensen uit elkaar gaan, bied ik dan ook altijd aan om mee te denken in het vervolgtraject en waar nodig te blijven ondersteunen.
Veel mensen zijn in staat om dit zelf vorm te geven. En gelukkig lukt het veel stellen om hier samen uit te komen op een manier waarbij de kinderen niet belast worden. Natuurlijk krijgen de kinderen hier van alles van mee, dat kan ook niet anders. Maar ouders die hun problemen met elkaar en met andere volwassenen bespreken en niet met de kinderen, maken al een groot verschil.
Om hierin een goede weg te vinden, heeft TNO een training voor ouders ontwikkeld. Die wordt als groepstraining aangeboden, maar is ook gratis online te volgen, middels een te downloaden pdf bestand. Het is een mooi vormgegeven training, met uitleg, video’s van ervaringsdeskundige ouders en hulpverleners en adviezen. Een laagdrempelige manier voor ouders om zich in de materie te verdiepen. Voor iedereen die zelf geïnteresseerd is of die mensen erop zou willen wijzen;
Gaat het goed met de rouw?
Het overlijden van naasten is een ingrijpende gebeurtenis. Zeker wanneer het kinderen aangaat. Fonds slachtofferhulp heeft een website opgezet gericht op rouwbehandeling met daarop zelfs een rouwmeter om het rouwproces in kaart te brengen.
Het overlijden van naasten is een ingrijpende gebeurtenis. Zeker wanneer het kinderen aangaat, die een overlijden van heel dichtbij meemaken, grijpt dit iedereen aan. We beseffen ons dat het een intense gebeurtenis is in een kinderleven en zijn bezorgd om het kind. Het kan voor ouders lastig zijn om goed in te schatten hoe het kind omgaat met de rouw. Sommige kinderen praten erover, anderen nauwelijks. Sommige kinderen laten duidelijk verdriet zien, anderen minder. Ieder kind heeft zijn of haar persoonlijke manier om om te gaan met het verlies. Daarbij komt nog dat kinderen en jongeren zich met perioden helemaal kunnen richten op hun leven in het hier en nu, waarbij het verlies naar de achtergrond lijkt te zijn verdwenen. Het is dus ook niet verwonderlijk dat het ingewikkeld kan zijn om goed zicht te hebben op het rouwproces van kinderen.
Fonds slachtofferhulp heeft het initiatief genomen om een website op te zetten gericht op rouwbehandeling. Hier wordt informatie gegeven over rouwbehandelingen en over onderzoek dat op dit gebied is verricht en wat lopende is. Samen met een aantal universiteiten zijn er rouwbehandelingen ontwikkeld voor specifieke verliessituaties. Ze hebben ook een rouwmeter ontwikkeld, zowel voor kinderen als voor volwassen. Hiermee kun je een inschatting maken over of er sprake is van een mogelijk problematisch rouwproces. De rouwmeter voor kinderen is een zelftest voor kinderen tussen de 8 en 18 jaar, die door zowel het kind als een ouder kan worden ingevuld. Met een overzichtelijke hoeveelheid vragen kan er binnen 15 minuten een beeld verkregen worden van hoe het rouwproces verloopt.
Dit kan een waardevol hulpmiddel zijn voor de ouders van kinderen die een rouwproces doorlopen en zich afvragen of hun kind dit zelf kan dragen. Het voorkomt dat kinderen te lang blijven hangen in verdriet of somberheid of het verdriet juist nog niet toelaten. Daarnaast is het van meerwaarde omdat het kan voorkomen dat kinderen gespecialiseerde hulp krijgen die dat niet nodig hebben. Niets vervelender voor kinderen dan door hun ouders of andere goedbedoelende volwassenen naar een therapeut gebracht te worden, terwijl ze dat zelf niet willen of er niet voor openstaan. Voor iedereen die zich afvraagt of een kind hulp nodig heeft bij het doorwerken van een rouwproces is het dus een laagdrempelige eerste stap om de rouwmeter in te vullen. Een waardevol aanbod!
Wat doe je dan?
‘Wat doe je dan?’ is misschien wel de moeilijkste vraag die ik krijg over mijn werk in de praktijk. Juist datgene wat het werk leuk maakt, maakt het ook lastig om te omschrijven.
‘Wat doe je dan?’ is misschien wel de moeilijkste vraag die ik krijg over mijn werk in de praktijk. Die kan ik niet eenvoudig beantwoorden. En dat vind ik dan weer moeilijk, want ik zou toch in staat moeten zijn om helder uit te leggen wat ik eigenlijk doe en met wie? Meer dan eens ben ik uitgedaagd om een elevator pitch te creëren, ik zou het moeten kunnen opdreunen. Ware het niet dat juist datgene wat het werk leuk maakt, het ook lastig maakt om te omschrijven; het is zo breed!
Alleen al kijkend naar wie ik zoal in de praktijk tref, dan is dat heel divers. Mensen komen alleen, ze komen met hun partner, ze komen met hun kinderen, met hun broers of zussen, met hun ouders, met hun ex, met hun stiefvader of - moeder. En ze zijn van alle leeftijden, van de peuters tot aan de grootouders. Zelfs als mensen zichzelf te oud vinden om nog in zichzelf te investeren, zien ze dat er echt nog wat te winnen valt.
En ook de reden waarvoor mensen naar de praktijk komen verschilt enorm (behalve natuurlijk dat het er in wezen om gaat hoe het leven fijner kan worden). Mensen willen van relatieproblemen af, van somberheid, van een burn-out, van familieproblemen, van problemen met hun kinderen of hun ouders, van de last van hun ADHD of autisme klachten, van de zwaarte van hun rouw, van de angst voor de dood, van de zwaarte van alles wat ze hebben meegemaakt of de last van ingrijpende gebeurtenissen.
Steeds meer ontdek ik dat er een rode draad loopt door alle trajecten, die ondanks de persoon, de leeftijd en problematiek aanwezig is.
Deze begint ermee te erkennen wat er aan de hand is. Dat klinkt logisch en bijna eenvoudig, maar is dat zeker niet. We voelen vaak wel de last, maar echt durven kijken naar wat er is, is spannend. Wanneer er erkenning is en we dus weten wat we in de kamer hebben, is de volgende stap om daar mild naar te leren kijken en er met mildheid mee om te gaan. Dat klinkt ook weer als een open deur die vaak echter behoorlijk dicht zit. We zijn veel meer gewend om streng en bestraffend te zijn voor onszelf dan vriendelijk. Terwijl vriendelijkheid ruimte geeft voor troost en vergeving. En die geven weer ruimte aan nieuwe mogelijkheden. Vervolgens gaan we bij het verkennen van die nieuwe mogelijkheden op zoek naar steun, zodat er nieuwe invalshoeken komen en support om verandering vol te houden. En opnieuw; niemand zal er verbaasd over zijn dat het helpt om dingen samen te doen. Of zoals Loesje het zegt ; “waarom moeilijk doen, als het samen kan?". Maar ook hiervan weten we dat mensen de neiging kunnen hebben om zich terug te trekken, geen hulp te vragen en dingen voor zichzelf te houden wanneer het lastig wordt. De stap om hulp te vragen of om open te zijn over wat er speelt, is dan een lastige. We onderzoeken op welke manier wat hierin mogelijk is.
Wanneer al deze stappen gezet zijn; erkennen, mild zijn en steun zoeken, dan zijn we aan het werk om nieuwe mogelijkheden te verkennen. Daarbij zoeken we de balans tussen het uitdagen van jezelf en het jezelf beschermen. Steeds van beide genoeg, zodat er vanuit vertrouwen stappen gezet worden.
Dus hoe verschillend de mensen en de zorgen ook zijn, er is zeker een rode draad te ontdekken in wat we met elkaar doen in de praktijk. Nu nog in een elevator pitch gieten…
‘Zelfs als de relatie veel pijn doet, kan die pijn vertrouwd voelen’; wat er nodig is om aan je relatie te gaan werken.
Onlangs liet EFT Nederland onderzoek doen naar drijfveren en twijfels van echtparen om in therapie te gaan. Er werd aan 10 stellen die hulp hadden gezocht gevraagd hoe ze daartoe waren gekomen en wat ze eerder had tegengehouden. De drempel bleek hoog om hulp te zoeken. Eerder bleek al uit onderzoek dat stellen te lang wachten met het starten van therapie en dat dit samen met onvoldoende motivatie de belangrijkste reden voor het niet lukken van relatietherapie is. Ditmaal viel het de onderzoeker op dat mensen ondanks dat ze leden onder hun relatie, nog niet de drempel bereikt hadden om hulp te zoeken. De situatie laten zoals die was leek veiliger te voelen dan te gaan voor verandering. De comfortzone van weten wat je hebt blijkt sterk te zijn. Verandering brengt spanning met zich mee, omdat we niet weten wat die verandering brengt. Dat kan een remmende werking hebben op het in beweging komen. Net als op andere gebieden in ons leven, kan ons dit in onze relatie in de weg zitten. We kiezen niet voor beweging, maar voor status quo. Pas als de pijn te groot wordt, durven we stappen te zetten (dan kunnen we bijna niet anders meer). In het geval van een relatie kan het dan echter te laat zijn. Om in beweging te komen, is het nodig om urgentie te voelen, echter helpt het ook wanneer je weet waar je naartoe beweegt. Het blijkt mensen vertrouwen te geven dat een methode als EFT houvast geeft en het helpt wanneer ze van andere stellen horen dat therapie hen geholpen heeft. EFT Nederland concludeert dat er een missie ligt voor ons als relatietherapeuten om EFT normaler te maken en te laten zien wat het oplevert. En daarbij is dus vooral van belang; kom op tijd, dan kan er veel (en kan het sneller!).
https://www.eft.nl/nieuws/drijfveren-om-hulp-te-zoeken-voor-je-relatie
De afhaalchinees
Geadopteerde kinderen worstelen veel meer dan gemiddeld met ernstige psychische klachten. Kelly-Qian van Binsbergen brengt haar eigen adoptieproces zonder omhaal in beeld in de documentaire ‘De afhaalchinees’.
De titel is net zo recht voor zijn raap als de documentaire zelf. Kelly van Binsbergen is geadopteerd uit China en groeide op in Zeeland. De titel verwijst naar de bijnaam die ze in het dorp had. Inmiddels als dertiger stelt ze voor het eerst haar eigen adoptie kritisch tegen het licht en verdiept zich daarvoor grondig in het onderwerp. Adoptie is een wonderlijk iets; veelal gebracht als het geven van een beter leven aan een kind, maar vaak wel door een ouderpaar dat zelf geen kinderen kan krijgen. Daarmee start het dus toch bij egoïsme in plaats van bij altruïsme. Als we het leven van kinderen willen verbeteren, is het zinvoller om te investeren in het verbeteren van de leefomstandigheden van deze kinderen ter plekke.
In de vierdelige documentaire blijkt, naast het basisprincipe van een kind uit zijn of haar sociale en culturele omgeving te halen, dat er veel mis was met het systeem van adoptie. Papieren werden vervalst, kinderen werden geronseld, het draaide veelal om geld en er was te weinig aandacht voor voorlichting en screening. Het stemt verdrietig om dit hele verhaal tot je te krijgen. Geadopteerde kinderen worstelen veel meer dan gemiddeld met ernstige psychische klachten. Kelly brengt dit op een duidelijke manier in beeld. Door alle kanten hiervan inzichtelijk te maken, weet ze een evenwicht te bewaren, waardoor het nergens een directe aanval wordt. Kelly houdt duidelijk van haar adoptievader, ook al zijn ze zichtbaar heel verschillende mensen (haar adoptiemoeder is inmiddels overleden). Zijn verhaal over de adoptie deed me hier en daar verbaasd en verschrikt opkijken en tegelijkertijd voelde ik begrip voor deze man. Doordat Kelly allerlei betrokkenen vanuit meerdere perspectieven aan het woord laat, krijgen we zicht op dit hele proces.
Het wordt nergens een positief verhaal, of dat moet het verhaal zijn over de veerkracht van de mens, welke blijkt uit de geadopteerden die het ondanks alle moeilijkheden redden in hun leven. De afsluiting is echter mooi doordat de symboliek ervan het thema adoptie tot in de kern omvat; Kelly besluit haar tweede, Chinese naam bij haar voornaam te voegen. Het koppelteken wat hiervoor nodig is, is bureaucratisch ingewikkeld en duur, maar veelbetekenend; ze voelt zich even Chinees als Nederlands, maar zal zich op geen van deze plekken echt volwaardig op haar plek voelen. Dank voor deze inzichtgevende documentaire, Kelly-Qian van Binsbergen!
https://www.npostart.nl/de-afhaalchinees/POW_05729952
Hoe verder na suïcide?
Hoe verder na suïcide? Het geeft vooral kinderen rust als ze weten wat er aan de hand is.
Groot is het verdriet, de machteloosheid en soms het onbegrip en de boosheid bij de omgeving, wanneer een naaste zich heeft gesuïcideerd. Een heel netwerk van mensen staat vervolgens voor de taak om zich hiertoe te verhouden. Deze processen kunnen veel energie kosten en op allerlei momenten in het leven zich aandienen. In de praktijk tref ik allerlei naasten; partners, kinderen, kleinkinderen, vrienden van mensen die zelf een einde aan hun leven hebben gemaakt. Onlangs heeft het Trimbos instituut specifiek de situatie van de kinderen in kaart gebracht. Ze hebben een factsheet ontwikkeld op basis van onderzoek om in kaart te brengen wat de effecten voor de kinderen zijn en hoe kinderen hierbij te ondersteunen zijn. Dit is een zeer toegankelijk en volledig document geworden wat behulpzaam kan zijn bij het ondersteunen van kinderen. Naast achtergrond over het onderwerp, wordt veel aandacht besteed aan wat wel en niet te doen in de begeleiding van deze kinderen. Er blijkt duidelijk uit dat het kinderen helpt om de waarheid te horen, passend bij hun ontwikkelingsniveau. We weten al langere tijd dat het voor kinderen helpend is om betrokken te worden bij overlijden en om geïnformeerd te worden. Vanuit de gedachte het kind te willen ontzien om het te beschermen gebeurt het echter nog steeds dat kinderen niet voldoende meegenomen worden. Zeker in het geval van suïcide kan dit spelen, aangezien het dusdanig pijnlijk is waardoor het voor volwassenen moeilijk kan zijn om het te dragen en met kinderen te delen. Ook, of misschien zeker, in deze situatie geldt echter dat het kinderen rust geeft als ze weten wat er aan de hand is. Deze factsheet is een helpend document om anderen hierover te informeren en te stimuleren om kinderen in openheid mee te nemen in wat er gebeurd is.
Als de roze wolk grijs is
Ouders horen blij te zijn met hun kind. Maar wat nou als je dat anders ervaart?
‘Ouders horen blij te zijn met hun kind’. ‘Zeker met hun baby’. ‘Vader of moeder worden is mooi en bijzonder’. Er zijn vanuit de maatschappij flink wat ideeën over ouderschap, die weinig ruimte laten voor de moeilijke aspecten hiervan. Gelukkig ervaren de meeste prille ouders het ouderschap ook als positief. Zij beleven er plezier aan en voelen zich er goed bij, ook al is het soms best zwaar. Maar er zijn ook ouders die het niet zo positief ervaren. Dat we hier nog weinig oog voor hebben, maakt het ingewikkeld wanneer jij degene bent voor wie het anders voelt. Wat als je vooral somberheid, verdriet of angst ervaart bij de komst van je kind? Mirjam Meek heeft hier, met de ervaringen uit haar eigen praktijk, een boek over geschreven: 'De verwachting voorbij’. Dit gaat over allerlei situaties waarin het ouderschap zwaar valt. Waarin er geen roze wolk is, maar een grijze, een zwarte of een donderwolk. Het zou voor deze ouders fijn zijn wanneer we ons er met elkaar van bewust zijn dat vader of moeder worden een levensgrote verandering is, waarvan de impact vooraf niet te overzien is. Wat er dus voor kan zorgen dat het tegenvalt en het je uit balans brengt. Dan kunnen we het er met elkaar over hebben. Hopelijk helpt meer aandacht voor dit onderwerp om het gesprek erover op gang te brengen.
Hier vind je het boek ‘De verwachting voorbij’ van Mirjam Heek.
Een leven lang zorg en geluk
Deze podcast bracht me terug naar de tijd dat ik in het revalidatiecentrum werkte. Daar waar ik van alle werkplekken het meeste respect had voor de ouders. Die voortdurend streden voor het welzijn van hun kinderen en met regelmaat voor het leven van hun kinderen.
Deze podcast bracht me terug naar de tijd dat ik in het revalidatiecentrum werkte. Daar waar ik van alle werkplekken het meeste respect had voor de ouders. Die voortdurend streden voor het welzijn van hun kinderen en met regelmaat voor het leven van hun kinderen. Die leefden tussen hoop en vrees. Hun kinderen hadden nog onbekende syndromen, hadden veelvuldige problemen, zowel lichamelijk als geestelijk. De veerkracht die zij nodig hadden was onvoorstelbaar. En deze kinderen worden groot. Terwijl er voortdurend zorg nodig is en er voortdurend zorg over is. Ouders moeten dat levenslang zien te kunnen dragen, leven met de enorme aanslag die dit doet op hun belastbaarheid en tegelijkertijd vol liefde voor hun kind. ‘ Levend verlies’ noemen we dat ook wel; erkennen van het verlies over de handicap terwijl je veel van je kind houdt. We kunnen ons als ouders van gezonde kinderen niet voorstellen hoe het is om dit een leven lang met je mee te dragen. Om je enigszins een voorstelling hiervan te kunnen maken; luister naar de podcast en leef mee met de grote vreugde en het grote verdriet van deze ouders.
De podcast is via deze link te beluisteren: https://www.human.nl/de-publieke-tribune/luister/overzicht/2023/aflevering-83.html